Het is zinvol om begripsmatige onderscheiding tussen Antropoceenidee en Holoceenidee scherp en betekenisvol aan te brengen.

Waar er in ‘holocene tijden’ steeds ruimtelijke en temporele marges waren, laten ‘antropocene tijden’ dit nu niet toe vanwege het allesbeslissende onderscheid van de planetaire overshoot. Dit is één van de redenen om een scherp onderscheid te denken. Tussen ‘holocene mogelijkheden’ en ‘antropocene mogelijkheden’.

Het kantelpunt van ‘nog geen planetaire overshoot’ naar ‘bereikte planetaire overshoot’ ligt niet voor, maar achter ons, omdat de overshoot sinds de Grote Versnelling maar één richting kent. Die eenzijdige richting wordt onder andere gerepresenteerd door de cirkel van Johan Rockstrom cs. (respectievelijk 2009, 2016, 2023) en op https://www.climatelevels.org/

Planetaire overshoot heeft betrekking zowel op schaalgrootte – (ruimtelijke marges of ‘speelruimte’) - als op onomkeerbaarheid -  (temporele marges of ‘speelkwartier’). Hoewel pas achteraf ingezien kreeg het Antropoceen in de periode van ‘De Grote Versnelling’ zijn onderscheidende betekenis. Een aantal decennia terug was er nog sprake van dreigende onomkeerbaarheid, er was nog speelruimte en speelkwartier, die tijd is voorbij.

Ruimtelijke speelruimte: de mensheid heeft vanuit één regio de gehele aardbol kunnen bezetten met zijn periode van exponentiële groei. Verder dan dat kan niet? Nou, misschien laat de planeet toe dat we de overschrijding nog even kunnen oprekken, misschien mogen we van hem nog enige ecologische schuld toevoegen. Op https://www.worldometers.info/ (rubriek omgeving) kunnen we een gevoel krijgen van die eenzijdige ruimtelijke en temporele oprekking.

Er konden vroeger, hoewel vast met geweld gepaard, tenminste nog volksverhuizingen plaatsvinden. Is dat nu nog mogelijk - gezien in het licht van de wereldwijde immigratie- en ontheemdingsproblematiek? Gezien in het licht van steeds minder leefbaar gebied, o.a. door de inmiddels onomkeerbaar stijgende zeespiegel? Wanneer worden wij zelf klimaatvluchteling? Dat is inmiddels alleen nog maar een kwestie van tijd.

Temporeel speelkwartier: er moeten nu, acuut, urgent, direct keiharde en stringente maatregelen worden doorgevoerd, het speelkwartier is al decennialang voorbij. Het venster sluit zich rap in dit Fuiktijdperk. Hoe langer we wachten, hoe meer macht en kracht we overdragen van het cultuurgerelateerd vermogen naar het natuurgerelateerd vermogen als zijnde overmacht.

Verder kunnen we nog wel een aantal zaken in acht nemen, zoals waar Jim Hansen de laatste 2 jaren op hamert: de klimaatgevoeligheid ligt hoger dan waar het IPCC vanuit gaat. Zie https://www.columbia.edu/~jeh1/mailings/2025/ForestTrees.06August2025.pdf Dit wordt vooralsnog bevestigd door de versnelde opwarming van de laatste jaren. De stijging van atmosferisch CO2 is de laatste jaren versneld naar > 3 ppm.

Ook is het een kwestie van inachtneming van de basale werking van overshootprocessen. Dezen worden gekenmerkt door natuurlijke wetmatigheden, met positieve en negatieve feedback. Uitstel van negatieve feedback brengt instorting naderbij. De mensheid brengt momenteel zelf die negatieve feedback niet op beheerste wijze teweeg en dat hangt ook niet in de lucht. Vandaar ook die onomkeerbaarheid.

Daarnaast is het een kwestie van samenhangende uitgangspunten. Een deel van die uitgangspunten hebben betrekking op de onderliggende, met de evolutie van het mensdier gepaard gaande, structurele en lange oorzakelijkheidsketen:

1. - de mens wordt in tegenstelling tot de overige organismen gekenmerkt door een dubbelstructuur.
2. - de mens wordt pas mens als hij zich materiële en immateriële sferen creëert.
3. - er is een toenemende verstrengeling gaande van natuur- en cultuursferen. Er kan naar betekenisvolle redenen worden gezocht hoe en waarom de relaties tussen de vijf (in plaats van eerder vermeld vier) belangrijkste natuur- of geosferen (de cryo-, litho-, hydro-, atmo- en biosfeer) en de verscheidene cultuursferen waaronder de technosfeer zo geïntegreerd zijn geraakt.