De moderne technologische industriële globale samenleving is om verschillende redenen kwetsbaar, juist vanwege haar complexiteit, onderlinge ecosociale verwevenheden en afhankelijkheden. Alles kan verstoord worden en er zijn zowel eco- als sociokrachten gaande die daar, bedoeld of onbedoeld, druk mee bezig zijn en elkaar versterken.

Die kwetsbaarheden komen meer en meer aan het licht nu de onderling verstrengeld geraakte natuur- en cultuursferen lelijke scheuren beginnen te vertonen. Opwarming, verdroging, stormen, waterschaarste, smeltende gletsjers en poolkappen zullen miljarden mensen treffen inclusief verwoesting van materiële en immateriële infrastructuur zoals rechtstaat, maatschappelijke instituties, internationale verdragen. Ontreddering, ontheemding en massale volksverhuizingen zullen het gevolg zijn.

De belangrijkste reden is dat dit ‘langzame geweld’ verband houdt met de structurele overschrijding van planetaire ecologische grenzen. De spanningsopbouw neemt hierdoor verder toe en we zetten onze vrijheid op het spel.

Paradoxaal genoeg blijkt dat de mens, terwijl de afbraak- en fragmentatieprocessen zijn samengesteld uit gebeurtenissen die allemaal een door de mens veroorzaakte oorsprong hebben, de fatale koers die daartoe leidt slechts marginaal kan veranderen, hooguit vertragen.

Als we niet weten terug te keren naar ‘binnen de planetaire grenzen’, dan zit in de natuurlijke overshootwetmatigheden ingebakken dat de natuur dat zelf zal moeten doen. Dat zal dan geen beheerste, navigerende transitie kunnen zijn. Pogingen tot vertraging en verzachting zijn nooit zinloos, maar het zal gezien moeten worden in de verschuivende verhouding van onmacht en macht, waarbij het eerste ligt aan de kant van de mens en het laatste aan de kant van de zelforganiserende natuur.

De mens is en blijft onderhevig aan deze overmacht: dat is wat het Antropoceen ons toont wanneer we het Antropoceenconcept, ter onderscheiding van de gepasseerde gunstige Holocene omstandigheden, laten corresponderen met deze harde realiteit.

De breuklijn of breukfase tussen Holoceen en Antropoceen kan gelegd worden bij het bereiken - en niet meer in de greep krijgen - van planetaire socio-ecologische overshoot.