Welkom bij Antropoceen - reflecties

We plunderen dit aardbolletje en geven er vervuiling voor terug. De huidige wereldwijde beschaving heeft de planeet zozeer bedekt dat er geen nieuwe hulpbronnen meer in zicht zijn. Indien niet op een andere manier afgewend, zal de ineenstorting op wereldwijde schaal plaatsvinden, omdat alles met alles verweven is, zowel procesmatig als ook geografisch gezien. Wanneer de dominosteentjes gaan vallen zal dat een kettingreactie betekenen.

Door vooruitgang te boeken met behulp van energie en hulpmiddelen uit de omgeving - via vindingrijkheid en technologie -, introduceren samenlevingen onbedoeld nieuwe problemen. Het Antropoceen is zo’n val, een fuik, een Fuiktijdperk van ongekend formaat, met ongekende dramatische gevolgen voor de mens. We kennen de gevolgen vanuit paleogegevens over eerdere massa-extincties.

Onze veestapel, onze koeien, varkens, geiten en schapen, wegen vandaag de dag zwaarder dan alle andere wilde landzoogdieren. Ongeveer 80.000 tot 10.000 jaar geleden, vóór de landbouw,  was die verhouding omgekeerd. Wilde zoogdieren overtroffen onze gedomesticeerde dieren met ongeveer  40 tegen één. Dat is dus een 3000-voudige verandering in de biomassasamenstelling, wat neerkomt op een evolutionaire verandering van jewelste.

Echte rijkdom komt niet van de aandelenmarkt. Het komt van de zon, de bodem, het water, levende systemen en natuurlijke hulpbronnen, de basis die al het andere mogelijk maakt.

Concurrentie en samenwerking staan niet tegenover elkaar, integendeel. Het is niet de vraag of mensen fundamenteel egoïstisch zijn of coöperatief. Het antwoord is natuurlijk beide en op meerdere niveaus. De natuurlijke selectietheorie laat zien waarom evolutie niet alleen op individuen inwerkt, maar ook op groepen. Groepen die effectief samenwerken doen dat om zich staande te houden in een vijandige omgeving waarbij ze moeten concurreren met andere groepen.

Waarom eigenlijk doen we zoals we doen?

De energiedichtheid van fossiele brandstoffen functioneert, gecombineerd met machines, als een compleet leger van paardenkrachten - waar we in feite een paar cent voor betalen. Zo verwarren we de prijs van energie met de waarde ervan. Het duurde miljoenen jaren voordat de fossiele voorraad zich vormde en nu jagen we het er doorheen in enkele eeuwen alsof dat de normaalste zaak van de wereld is.

De COP's leveren al dan niet succesvolle TEKSTEN op. Meer is het niet. Het zal weinig veranderen aan de trends, de planetaire overshoot en de ecologische en sociale spanningsopbouw.

Het Seneca-effect is het concept dat de neergang van een systeem vaak veel sneller gaat dan de groei. Dit principe is vernoemd naar de Romeinse filosoof Seneca, die schreef: "Fortuin kent een langzame groei, maar de ondergang is snel." Het effect wordt waargenomen in veel complexe systemen, waar langzame, geleidelijke groei wordt gevolgd door een snelle ineenstorting. Het wordt verklaard door wiskundige modellen van evolutionaire overshootprocessen en toegepast op verschijnselen variërend van structurele mislukkingen en financiële crises tot klimaatverandering en de ondergang van beschavingen. 

De politici spreken van  ‘gelijk speelveld, concurrentiepositie’ om hun positie te verdedigen op COP30. De wereld zit vol met belangentegenstellingen en er is geen enkele doorzettingsmacht. Ze zijn bezig met ‘scherpe formuleringen in de slotverklaring’. Het gaat om de punten en de komma’s en dat levert niet veel anders op dan een papieren werkelijkheid. De prioriteiten verschuiven continu door de veranderende geopolitiek, het klimaatbeleid zwabbert.