De autoritaire impuls die we momenteel wereldwijd zien in de politiek is dat mensen, wanneer ze zich bedreigd voelen, de neiging hebben om autoritairder te worden in hun overtuigingen en geloofsstructuren.

Macht heeft de neiging om meer macht te krijgen. Dat betekent dat zowel de ongelijkheid in welvaart als andere vormen van macht de neiging hebben om meer geconcentreerd te raken en dat heeft een aantal ondermijnende gevolgen voor de hele samenleving.  Na verloop van tijd wordt deze steeds ongelijker en hiërarchischer. En vaak zodra ze een hoog niveau van ongelijkheid en hiërarchie bereiken, worden ze instabiel en storten ze in. Onder Holocene omstandigheden kon er na verloop van tijd steeds weer herstel optreden. Door de toenemende planetaire overshoot ligt dat nu in het Antropoceen anders.

De aanstaande instorting van onze complexe samenleving is slechts een kwestie van tijd. De kern is: de reeds bereikte planetaire overshoot die maar niet afneemt en daarentegen alleen maar toeneemt. Dat houdt een keer op, d.w.z. een cascade van onomkeerbare kantelpunten komt op ons af.De ecologische en sociale problemen nemen elkaar in een wurggreep en het wordt onvermijdelijk dat essentiële voorzieningen zoals voedsel, water, en energie niet meer op een betaalbare en toegankelijke manier beschikbaar zijn voor de meerderheid van de wereldbevolking.Eerder ingestorte samenlevingen hebben de huidige complexiteit en schaalgrootte niet gekend. En ook niet de unieke Antropocene omstandigheden, waardoor er toen niet en nu wel sprake zal zijn van onomkeerbaarheid, gezien op zeer lange tijdschalen.Het Holoceen bood mogelijkheden voor herstel en omkeerbaarheid die nu meer en meer uit beeld raken. De ‘breuklijn’ of breukfase tussen Holoceen en Antropoceen zou gelegd kunnen worden bij het bereiken - en niet meer in de greep krijgen - van planetaire socio-ecologische overshoot.

We bevinden ons in een staat van ecologische overshoot: ons consumptietempo overtreft de capaciteit van de natuur. Het tempo van de menselijke productie van afval zoals CO2 en stikstof is te hoog. En wanneer je de grenzen die de natuur nu eenmaal heeft blijft overschrijden, dan put je je eigen omgeving uit waar je hele hebben en houden uiteindelijk van afhankelijk is. Toch blijkt dat we het niet afdoende kunnen oplossen om weer binnen die grenzen te komen.Bij toenemende overshoot ontstaan toenemende problemen en belangen die haaks op elkaar komen te staan. Met alle politieke dilemma’s, spagaten, spanningen, ambivalentie en onmacht erop en eraan. Bij de volgende coalitievorming hier in Nederland zullen we zien welke belangen en waarden voorrang krijgen ten koste van andere belangrijke waarden. Er zijn geen ideale keuzes meer mogelijk. We kunnen niet zonder het politieke aspect, en het is te hopen dat de democratie en de rechtstaat overeind blijft onder de spanningsopbouw.

Het begint er steeds meer op te lijken dat het IPCC de opwarming heeft onderschat. Nieuwe onderzoeken wijzen op de hogere klimaatgevoeligheid, de sterkere invloed van de afname van aerosolen, de minder effectief wordende opnamecapaciteit van CO2 door de natuur. 

De energie-explosie vanaf de industriële revolutie ging gepaard met een bevolkingsexplosie en levensduurverlenging. Voorzichtig  met een natte vinger ingeschat is de huidige energiebehoefte per persoon 20 keer groter dan in 1800. De bevolking is in die periode gegaan van 1 naar 8,5 miljard. De levensduur is verdubbeld. Omgerekend komen we dan uit op een toename van energieverbruik van 20 x 8,5 x 2 is een factor > 300 hoger dan in 1800. Het is niet zo gek dat we hockeysticks zien in de grafieken, waarbij aangetekend dat ook in 1800 al ecologische verslechtering gaande was.

Eén van de barre gevolgen van de toename van atmosferisch CO2 is oceaanverzuring. Dit komt doordat een groot deel van CO2 door de oceanen wordt opgenomen. 

We zullen door bittere ervaring leren dat het organisme dat zijn omgeving vernietigt, zichzelf vernietigt. Zelfs als we gebruik maken van optimistische scenario's voor de uitstoot van broeikasgassen, laten deze scenario's voor de gevolgen van klimaatverandering inmiddels geen andere conclusie toe dan de instorting van de huidige beschaving.

De snelle uitbreiding van datacentra zal de wereldwijde overgang naar netto-nuluitstoot vertragen of zelfs terugdraaien. Datacenters vormen de basis voor het internet, en zijn daarom essentieel voor het moderne leven. Naarmate de hype rond AI de afgelopen jaren is toegenomen, zijn de investeringen in nieuwe datacenters explosief toegenomen. Volgens het recente rapport  " Energie en AI " van het IEA is het wereldwijde elektriciteitsverbruik van datacentra sinds 2017 met ongeveer 12% per jaar gegroeid. 

In evolutie spelen zowel concurrentie als samenwerking een cruciale rol. Concurrentie omvat de strijd om schaarse hulpbronnen zoals voedsel, water en partners, wat leidt tot competitieve adaptaties en de sterkere individuen of soorten die overleven. Samenwerking vindt plaats wanneer individuen of soorten samenwerken om wederzijdse voordelen te behalen, zoals het gezamenlijk jagen, verdedigen of het delen van kennis, wat de overlevingskansen van de groep vergroot. Deze twee krachten zijn niet tegengesteld, maar interacteren constant en sturen daarmee de evolutionaire ontwikkeling te sturen. 

Joseph Tainter, antropoloog en historicus schrijft dat er omtrent instortende beschavingen zo’n 11 thema’s onderscheiden worden.

In de jaren zeventig van de vorige eeuw voorspelde het Massachusetts Institute of Technology (MIT) dat onze samenleving deze eeuw zou instorten. En we lijken keurig op schema te liggen. In 1972 kwam een team van MIT-wetenschappers bijeen om het risico op een maatschappelijke ineenstorting te onderzoeken. Met het systeemdynamisch model van de Club van Rome keken ze waar precies ‘de grenzen aan de groei’ lagen. De analyse leidde tot verhitte discussies. Het werd massaal bekritiseerd, maar het zit er dik in dat de wetenschappers het op de grote lijnen wel degelijk bij het rechte eind hadden.