Transities op alle fronten is nu in het Antropoceen, met ver overschreden planetaire grenzen, pure existentiële noodzaak. Maar waar we mee te maken hebben is dat niets in de volle concrete werkelijkheid ontkomt aan het evolutionaire principe van concurrentie in de onlosmakelijke samenhang van samenwerking&concurrentie. Het is inherent aan Zelforganisatie, Streven, Wil van de natuurlijke orde naar harmonie en evenwicht. Dit Streven kan verwoesting niet uitsluiten, vandaar dat de zeespiegel stijgt, dat bossen branden, dat het noodzakelijkerwijs stormt met orkaankracht 13, om hernieuwd evenwicht te bereiken.

We kunnen het basale principe van samenwerking&concurrentie eens bekijken specifiek langs de lat van het economische aspect, in relatie met het ecotische aspect: 

Het economische aspect is in de volle holistische samenhang van de werkelijkheid een onlosmakelijk zijnsaspect – wat meer of minder vervreemd kan raken als -isme, als een reductionistische verabsolutering, zoals het denkbeeld van economische groei als noodzakelijkheid voor ontwikkeling. Dat uit de hand gelopen -isme, genaamd kapitalisme, waarbij de concurrentie van de markt de 1^e viool speelt, zou vervolgens idealiter gecorrigeerd moeten worden en aangepast aan onze ecologische basis als levensvoorwaarde. We zijn immers de planetaire grenzen voorbij, we bevinden ons in het Antropoceen en transities op alle fronten is pure noodzaak. Correctie en aanpassing van het economische systeem aan de ecologische basis is op velerlei manieren mogelijk, bv. via datgene waar de mens hoogst gevoelig voor is: financiële prikkels. Maar we zien dat die gewenste correctie of transitie vervolgens stukloopt op de weerbarstigheid binnen bv. het politieke aspect.

We kunnen ons afvragen of bv. het kapitalisme of communisme in zichzelf kwaad is of niet en hoe het uit de hand kan lopen door vervreemding, corruptie, misbruik. Bij Dooyweerd heeft het economische modale aspect alles te maken met 'zo zuinig mogelijk omgaan met ...', dus zo minimaal mogelijk dissipatief zijn, om de aarde te sparen (sparen: let op de economische connotatie en anticipatie of retrocipatie, in dit geval op het ecotische/biotische aspect betrokken, niet op de portemonnee). De volle concrete werkelijkheid kan overeenkomstig de aspectenleer van Dooyeweerd uiteengelegd worden in zijnsaspecten. Je sloopt de c van s&c niet uit de werkelijkheid, dus uit geen enkel aspect en dus ook niet uit het modale economische zijnsaspect.

De concrete volle werkelijkheid is inclusief het economische modale aspect en geen enkel modaal- of zijnsaspect kan uit de samenhangende werkelijkheid dualistisch worden losgeweekt, - tenzij als -isme, als vervreemding, als reductionistische verabsolutering of vergoddelijking, zoals hier de Economie of bijvoorbeeld de Rede vergoddelijkt wordt als het hoogste goed. 

Concurrentie&samenwerking is een non-dualistische evolutionaire wetmatigheid, verweven in alle aspecten van de natuur, inclusief de later er bovenop gekomen cultuurlijke nichevorm (met onze modale ervaringskennisaspecten inclusief het modale economische zijnsaspect. We kunnen wel stellen dat de mens (de Adam met zijn centrisch-excentrische spanningen) in de huidige tijd verstrikt en gevangen is geraakt in de ongezonde prikkels van het huidige economische systeem.

Het is fundamenteel dat de bovenstaande per definitie niet-idealiteit allemaal nog kon functioneren zolang de planetaire grenzen nog niet waren bereikt. Maar het ging natuurlijk allang in die richting, zoals ook exponentiële eendenkroos- en konijnenexplosies steeds weer in 'die richting' gaan, en vervolgens steeds weer de kop worden ingedrukt door exogene feedback, maar dan op een heel andere tijdschaal.

Wat we kunnen vaststellen is dat in een per definitie niet ideale wereld de negatieve krachten, ofwel de Antropocene tranformatie tot nu toe vele malen groter, sterker, structureler en hardnekkiger zijn dan alle noodzakelijke transitietjes bij elkaar. Dat is niet onlogisch en het heeft ook voorspellende waarde, omdat de mensheid nu als grootste geofysische kracht fungeert.

We hebben het daarmee dus over krachten in de orde van vulkanisme en plaattectoniek. De krachten zelf concurreren met elkaar. Op politiek vlak is er steeds meer sprake van Haakse Problemen.

Verzachten en vertragen moet mogelijk zijn.