Door vooruitgang te boeken met behulp van energie en hulpmiddelen uit de omgeving - via vindingrijkheid en technologie -, introduceren samenlevingen onbedoeld nieuwe problemen. Het Antropoceen is zo’n val, een fuik, een Fuiktijdperk van ongekend formaat, met ongekende dramatische gevolgen voor de mens. We kennen de gevolgen vanuit paleogegevens over eerdere massa-extincties.

Een vooruitgangsval kan uiteindelijk niet meer via technologische economische en politieke weg worden opgelost: de inherente tegenstrijdigheden en de fundamentele haaksheid van de problemen laten dit niet toe. Elke aanpak wordt op een gegeven moment dweilen met de kraan open. Er is angst voor verlies op de korte termijn: van status, stabiliteit en kwaliteit van leven. Afdoende maatregelen tast de kwaliteit van leven en de samenleving aan, onvoldoende maatregelen tast de kwaliteit van leven en de samenleving aan. Het verschil is de termijn waarop.

De mensheid zit klem tussen economische ontwikkeling en ecologische gezondheid. Economische ontwikkeling vereist energie uit het aardsysteem – hetgeen ten koste gaat van de ecologische gezondheid. Door de haaksheid en onmogelijke spagaten ontstaan in mentale zin pathologische aandoeningen in zowel individu als in samenleving.

De wereldgeschiedenis kan beschreven worden als een opeenvolging van vooruitgangsvalkuilen. Het grote verschil met nu de Antropocene val is dat er voorheen steeds herstelmogelijkheden waren op termijnen van tientallen jaren of eeuwen, doordat de planetaire grenzen nog niet waren bereikt en omdat de schaalgrootte nog nooit zo groot is geweest als nu. Het heeft zich nog nooit eerder op planetaire schaal voorgedaan, met negen miljard mensen, met een samenleving van ongekende complexiteit, met een zowel technologische als cultuurlijke als ook natuurlijke afhankelijkheid en verwevenheid.

Hoewel vertraging en verzachting vast wel mogelijk is, is de trend inmiddels onomkeerbaar.

Wat we nu zullen zien gebeuren is een verdere destabilisatie en ontwrichting via de gelegenheidsoorzaken die symptomen zijn: overbevolking, erosie, broeikasgasemissies, droogte, overstromingen, ontbossing, vervuiling, verzuring van de oceanen, politiek onvermogen, toenemende conflicten en noem maar op.

Het zijn gelegenheidsoorzaken, want de bronoorzaak ligt al in het diepe verleden: een lange  evolutionaire ontwikkeling van soort die rechtop ging lopen en miljoenen jaren geleden kunstmatig werd van nature. Deze mensensoort moest zich vanwege zijn inherente gebrekkigheid aanvullen met energetische exogene middelen uit zijn omgeving om te kunnen overleven en om volledig mens te kunnen zijn. Door dit succesvol te doen werd hij zowel machtiger als afhankelijker van die energie uit het aardsysteem. Hij kon de wereld veroveren terwijl hij zijn beharing verloren had!

Dat dit uit de hand is gelopen typeert de vooruitgangsval, en het betekent dat naast de zonet genoemde gelegenheidsoorzaken ook kolonialisme, de industriële revolutie, het kapitalisme als gelegenheidsoorzaken moeten worden gezien en niet als bronoorzaak.

De technologische en energetische ontwikkeling heeft steeds succesvol uitstel kunnen bieden, maar uitstel betekent bij het bestaan van planetaire grenzen uiteindelijk geen afstel.

Er zal (dus) een correctie gaan plaatsvinden, moeten plaatsvinden, waarbij het logisch is dat die niet beheerst wordt door de soort die de problemen heeft veroorzaakt.